Kron xəstəliyi Archives - Op. Dr. Kamran Beydullayev

Düz bağırsaq şişlərinin digər yoğun bağırsaq şişləri ilə çoxlu ümumi ortaq nöqtələri olduğundan onları adətən bir yerdə kolorektal şişlər adlandırırlar. Düz bağırsaq yoğun bağırsağın təqribən 15 sm uzunluqda olan son hissəsidir. Yoğun bağırsağın digər hissələrinin şişləri ilə xarakter etibari ilə böyük bir fərq olmasa da müalicə taktikasında və proqnozlarda əhəmiyyətli fərqlər var. Düz bağırsaq çanaqda dar bir sahədə yerləşdiyindən onun əməliyyatı daha çətin və mürəkkəbdir. Əvvəllər radikal əməliyyatlara cəhd olunmasına baxmayaraq uzun dönəm üçün nəticələr çox pis idi. Son 30 ildə müalicə prinsiplərinin və texnikasının dəyişməsi ilə əlaqədar düz bağırsaq şişlərinin proqnozları əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşmışdır.

Düş bağırsaq xərcəngi — Düz bağırsaq şişi

Düz bağırsaq şişlərinin əlamətləri hansılardır? Əvvəlcədən demək istəyirəm ki, düz bağırsağın şişinin əlamətləri kimi təsvir olunanlar təkcə şiş xəstəliyinə xarakter deyil, digər başqa xəstəliklərdə də ola bilər. Ona görə də bu ələmətlərə rast gəldikdə şiş xəstəliyi var kimi panik olmağa səbəb yoxdur.

Nəcisdə qanın və seliyin olması
Bağırsaq vərdişlərinin dəyişməsi. Məsələn həmişə ishala meyilli adamda qəbizliklərin başlaması, və ya tərsinə.
Qarında ağrılar və ağrılı defekasiya
Bağırsağın tam boşalmaması hissiyatı. Xəstə böyük bayıra çıxdıqdan sonra onda elə bir hissiyat olur ki, onun bağırsaqları tam boşalmadı
Səbəbi izah olunmayan dəmir defisitli anemiya
Səbəbi izah edilməyən çəki itkisi və ümumi zəiflik

Xərcəng xəstəliyi genlərin xəstəliyidir. Hüceyrənin nə zaman bölünəcəyi, nə zaman məhv olacağı haqqında informasiya ginlərdə yazılıb və bu prosesi onlar tənzimləyir. Bu genlər mutasiyaya məruz qaldıqda, yəni dəyişikliyə uğradıqda bu hüceyrələr lazım olmadığı halda bölünməyə davam edərək çoxalırlar və şiş toxumasını əmələ gətirirlər. Hüceyrələrdə mutasiya törədə bilən amillər çoxdurlar. İstənilən fiziki, kimyəvi, bioloji amillər gendə dəyişikliklər yarada bilər.

Kimlərdə düz bağırsaqda xərcəng yaranması riski daha çoxdur?

Yaşlı xəstələr. Daha çox 50 yaşdan sonra əmələ gəlir.
İltihabi bağırsaq xəstəlikləri ( Kron xəstəliyi, qeyri spesifik xoralı kolit)
Kolorektal şiş riskini artıraq genetik vəziyyətlər. Məsələn ailəvi adenomatoz polipoz xəstəliyi.
Əgər ailədə kolorektal şiş tarixçəsi varsa
Əgər əvvəllər bağırsaqda polip və şiş olubsa bu da risk faktor sayılır.
Alkoqol və siqaret çəkən adamlarda daha çox rast gəlinir
Az bitki mənşəli və daha çox qırmızı ət yeyən adamlarda risk daha yüksəkdir.
Şəkərli diabet və piylənmə xəstəliyi riskləri artırır.

Düz bağırsaq xərcəngi — Kolonskopla müayinə

Kolorektal şişləri vaxtında aşkar etmək onlardan xilas olmaq şansını çox çox yüksəldir. Bu səbəbdən də 50 yaşdan yuxarı şəxslərə skrininq məqsədi ilə vaxtaşırı kolonskop müayinəsindən keçmək məsləhət görülür.

Kmaran Beydullayev — Dr. Kamran Beydullayev

Bunlar da maraqlı ola bilər.

18 Fevral 2018

Kron Xəstəliyi

Kron xəstəliyi həzm traktının ağızdan anusa qədər istənilən nahiyəsini zədələyə bilən iltihabi bağırsaq xəstəliyinin bir tipidir. Xəstəlik əlamətləri qarın ağrısı, ishal (iltihab güclü olduqda qanlı ishal ola bilər) , hüksək hərarət və çəki itirmə ola bilər. Digər ağırlaşmaları həzm traktından kənarda da ola bilər ki, bunlara da qanazlığı, dəri səpgiləri, artritlər, gözlərdə iltihab, yorğunluq aiddir. Bu xəstələrdə bağırsaq keçməzliyi ola bilər və onlarda bağırsaq xərçənginin olması riski digərlərindən daha çoxdur.

Kron xəstəliyinin səbəbi məlum deyil və hesab edilir ki, bu genetik meyilli adamlarda ətraf mühitin, immun sistemin və mikrobların birlikdə təsirindən yaranır. Orqanizmin immun sistemi mikroblara qarşı hazırlanmış anticisimlər vasitəsi ilə həzm traktına hücum edir ki, bu da xroniki iltihabi bağırsaq xəstəliyinə səbəb olur. Əslində Kron xəstəliyi immun sistemə bağlı xəstəlik olsa da bu autoimmun xəstəlik hesab edilmir. Autoimmun xəstəlikdə anticisimlər orqanizmin öz toxumalarına qarşı hazırlanır, burada isə bakteriyalara qarşı. Altda yatan immun proses tam aydın olmasa da bu vəziyyətin immunçatışmazlığı olduğu məlumdur. Təqribən xəstələrin yarısı genetik meyilli xəstələrdir ki, burada da 70-ə qədər genin bu prosesdə iştirak etməsi sübut olunub. Siqaret çəkənlərdə bu xəstəliyə tutulmaq ehtimalı digərlərindən 2 dəfə çoxdur. Bu həm də qastroenteritlərdən sonra əmələ gələ bilər. Diaqnoz biopsiya, radioloji və bağırsaq mənfəzinin görünüşü ilə qoyulur.

Kron xəstəliyini tam sağalda bilən dərman vasitəsi və ya cərrahi əməliyyat mövcud deyil. Müalicə üsulları simptomları yüngülləşdirməyə, remisiya (simptomlardan azad) dövrünü saxlamağa və kəskinləşmənin qarşısını almağa yönəldilir. Yeni diaqnoz qoyulmuş xəstələrdə qısa dövr üçün kortikosteroidlər istifadə edilir ki, xəstəlik sürətlə yüngülləşdirilsin, bundan sonra isə methotreksate və thiopurine ilə kəskinləşmələrin qarşısını almağa çalışılır. Müalicənin vacib hissələrindən biri də siqaret çəkən xəstələrdə bunu tərgizdirməkdir. 5 xəstədən biri il ərzində bir dəfə stasionar müalicəyə ehtiyac duyur, 10 il müddətində xəstə olanların yarısına qədəri cərrahi əməliyyat olunur. Bu xəstələrdə əməliyyat maksimum şəkildə az istifadə olunmağa çalışılmalıdır, xüsusi ilə abses, xərçəng və bağırsaq keçməzliyi kimi zəruri hallarda cəhd edilməlidir.

Avropa və Şimali Amerikada Kron xəstəliyi hər 1000 nəfərdən 3 nü xəstələndirir. Asiya və Afrikada isə buna daha az rast gəlinir.

15 Fevral 201817 Fevral 2018

Qeyri Spesifik Xoralı Kolit

Bağırsağın iltihabi xəstəlikləri Qeyri Spesifik Xoralı Kolit və Kron xəstəliyi olmaqla iki bir birindən fərqli lakin oxşar cəhətləri olan xəstəliklərdən ibarətdir.
QSXK nədir?
QSXK yoğun bağırsağın içəri qatlarını iltihablaşdıran və orada xoralar əmələ gətirən və bütün həyat boyu sürən xəstəlikdir. Adətən yoğun bağırsağın aşağı bölmələrini – düz bağırsağı və S vari bağırsağı zədələyir, amma bu yoğun bağırsağı tam başdan axıra qədər əhatə edə bilər. Ümumi qanunauyğunluq belədir ki, yoğun bağırsağın nə qədər uzun seqmenti prosesə cəlb olunursa, xəstəliyin gedişi də bir o qədər ağır olur.
Kimlərə xəstələnir?
Xəstəlik istənilən yaşda başlaya bilər, amma əksər xəstələrdə diaqnozun qoyulması 15-25 yaş arası dövrə təsadüf edir.
Səbəbi nədir?
Ekspertlər bu xəstəliyin səbəbi haqqında qəti fikirə gələ bilmirlər. Və hal hazırda düşünülür ki, bu orqanizmin immun sisteminin bağırsağın normal bakteriyalarına qarşı hiper aktivlik səbəbindən yaranır. Və ya hansısa bakteriya və ya virus buna səbəb ola bilər. Əgər ailədə QSXK tarixçəsi varsa o zaman bu xəstəliyə tutulma ehtimalın digər insanlardan daha çoxdur.
Xəstəliyin əlamətləri hansılardır?
İshal, qarında ağrılar, düz bağırsaq qanaxması
Eləcədə bəzi xəstələrdə hərarət, iştahsızlıq, çəki itirmə ola bilər.Bu xəstəlik həmçinin oynaq ağrılarına, gözdə və qaraciyərdə problemlərə səbəb ola bilər.
Xəstəliyin gedişi necədir?
Bəzi xəstələrdə xəstəlik gəlir və gedir, yəni kəskinləşir və remisiya dövrünə keçir. Bəzi xəstələrdə aylarla və ya illərlə xəstəliyin heç bir əlaməti olmur, yəni xəstəlik remisiya mərhələsində olur. 5-10% xəstədə isə hər zaman xəstəlik əlamətləri olur.
Xəstəlik nə qədər ağır ola bilər?
Gedişinə və ağırlığına görə xəstəliyi yüngül, orta ağırlıqlı, ağır və çox ağır formalara bölürük. Müalicə taktikası buna görə dəyişir. Yüngül formada 4 dəfədən az stul olur, nəcisdə qan olmur, analizlər normal olur.
Orta ağır formada 4-6 dəfə nəcis ifrazı olur. EÇS yüngül dərəcədə yüksəlmiş olur.
Ağır formada 6-10 dəfə stul olur. Nəcisdə qan olur. Xəstədə hərarət, qanazlığı və yüksəlmiş EÇS olur.
Çox ağır formada 10 dəfədən çox nəcis ifrazı düz bağırsaqdan daimi qan axma, hərarət, anemiya, qarın ağrıları, qan köçürməyə ehtiyac, rantgen şəkildə çox genişlənmiş bağırsaqlar olur.Ağır və çox ağır xəstələrin stasionar müalicəyə ehtiyacı vardır.
Diqnoz necə qoyulur?
Təbii ki, həkim xəstəni fiziki müayinə edir, müəyyən testlər edir. Bəzi müayinələr xəstəliyi birbaşa təsdiq etmək üçündür, bəzi müayinələr isə bu xəstəliklə eyni əlamətləri olan xəstəliklərlə differensasiya etmək üçündür. Yəni bu əlamətlər Kron xəstəliyində də, divertikulitdə də və başqa xəstəliklərdə də ola bilər. Onları bir birindən ayırmaq lazım gəlir.
Hansı müayinələr aparıla bilər?
Kolonskopiya ucunda kamera olan nazik fibrooptik cihaz düz bağırsaqdan yoğun bağırsağın mənfəzinə yeridilir, və bütün yoğun bağırsaq tam şəkildə görüntülənir. Bağırsaq divarındakı xoralar, iltihab, bağırsağın hansı nahiyələrinin xəstələndiyini gözlə görüb qeyd etmək olur. Bu zaman bağırsaq divarından və xoralardan biopsiya da almaq mümkündür.
Qan analizləri orqanizmdə olan infeksiyanı və iltihabı aşkarlamaqda kömək edə bilər.
Nəcisin analizi – bu da nəcisdə qanı, iltihabı və infeksiyanı aşkarlamağa imkan verə bilər.
Necə müalicə olunur, tam müalicə edilə bilirmi?
Xəstəlik hər kəsdə fərqli keçir. Ekpert həkim sizə xəstəlik əlamətlərinin azalmasına və kəskinləşmələrin olmamasına kömək edəcəkdir. Əksər xəstələr Aminosalisilat turşusu, steroid kimi dərmanlara və orqanizmin immun sistemini aşağı salan dərmanlara ehtiyac duyur.
Dieta gözləməyə ehtiyac varmı?
Bir qisim xəstələr özləri aşkar edir ki, bəzi qidalar onlarda xəstəliyin kəskinləşməsinə səbəb olur. Əgər belə bir şey qeyd edilirsə həmin qidaları yeməmək məsləhətdir. Amma nəzərinizdə saxlamalısınız ki, orqanizmi güclü saxlamaq üçün və çəki itirməmək üçün normal bir şəkildə qidalanmağa ehtiyac vardır.
Bu xəstələrin cərrahi əməliyyata ehtiyacı ola bilərmi?
Bəli. Əgər simptomlar çox kəskin olarsa və konservativ müalicəyə tabe olmazlarsa o zaman cərrahi əməliyyat təklif oluna bilər. Cərrahi əməliyyat həm də planlı şəkildə yoğun bağırsaq xərçəngini önləmək və müalicə etmək səbəbindən ola bilər.
QSXK xəstəliyi sizin həyatınıza necə təsir edə bilər?
10 ildən artıq bu xəstəliklə xəstə olanlarda yoğun bağırsaq şişi olmaq ehtimalı vardır. Xəstəlik müddəti artdıqca xərcəng xəstəliyinin əmələ gəlmə ehtimalı da artır. Ona görə də bu cür xəstələr vaxtaşırı şişə görə skrin olunmalıdırlar. Vaxtaşırı yoxlamalar şiş xəstəliyini erkən mərhələdə aşkar etməyə imkan verir ki, bu da onun müalicəsini asanlaşdırır.
Bəzən bu xəstəlik çox kəskin keçir və xəstələrə psixi və sosial sarsıntılar da verir. Bu zaman ailə üzvlərinin, dostların və profesionalların köməyinə də ehtiyac ola bilər.